Jaja, het zat eraan te komen: de vervanging van de ‘VAR’ door de ‘DBA’ begint langzaamaan een ernstig probleem te worden. Velen hebben het al voorspeld, weinigen (nou ja, in Den Haag dan) wilden luisteren. Er wordt zelfs over een ‘bloedbad‘ onder ondernemend Nederland gesproken.
De berichten over de problemen komen na de zomervakantie als een lawine over ons heen. Niet onverwacht dus, vervelend is het wel. Hoe zit het nou? Ik ga proberen hier de grote lijn te schetsen zodat je weet welke kant je op moet gaan kijken. Omdat het fenomeen nog redelijk nieuw is en het daarnaast ontzagwekkend ingewikkelde materie is gaat het me hier niet lukken alle aspecten en belangen te beschrijven. En bovendien: het is ook erg situatie-afhankelijk, dus een gericht en individueel ‘advies’ is onmogelijk.
Na de break….
Wanneer niet van belang?
Laat ik eerst beginnen met vast te stellen wanneer het hele DBA-gebeuren niet speelt, dat scheelt al een stuk.
Het speelt niet als je als ondernemer privé iets doet (huis schilderen, kast laten maken, dat soort dingen). En het speelt niet als je als ondernemer dingen, zaken koopt (dingen zoals computers, kantoormeubelen, standaard software, …).
Wanneer wel van belang?
Als je als ondernemer (onderneming) mensen iets voor je wilt laten doen: een klus, een project, … Werk (arbeid) dus. In de NL-wetgeving is iemand ‘inhuren’ al snel een ‘arbeidsverhouding’, met de navenante verplichtingen zoals arbo, re-integratie, loonadministratie, arbeidsovereenkomst, UWV, inhouden Loonheffing e.d. Tenzij… Ja, tenzij de andere partij zelf ook een ondernemer is en/of wat er gedaan moet worden niet voldoet aan de definitie van een ‘arbeidsverhouding’.
Arbeidsverhouding
Om hele lange verhalen heel kort samen te vatten bevat een arbeidsverhouding altijd drie wezenlijke elementen: 1) arbeid, 2) geld (loon) en 3) een gezagsverhouding. Omdat iedere klus natuurlijk altijd met werk en geld gepaard gaat is de ‘gezagsverhouding’ dus meestal het discussiepunt. Niet dus bij een arbeidsverhouding: daar is helder dat er een ‘baas’ en een ‘werknemer’ is. Maar is dat ook zo bij iemand die je inhuurt om je website te maken? Of die je inhuurt om een muurtje te metselen in je bedrijf, of je vastgelopen bedrijfscomputer weer op gang te krijgen? Dan ligt het aan welke werkafspraken je precies maakt en niet alleen welke afspraken je maakt, ook hoe je het in de praktijk regelt.
VAR versus DBA
Bij de VAR was het zo dat de uitvoerder van de klus een VAR kon aanvragen bij de Belastingdienst die dan beoordeelde of de aanvragen voldeed aan het ‘ondernemerschap’ en als hij die VAR kreeg was je als opdrachtgever gevrijwaard van alle fiscale en andersoortige ‘ellende’ (zoals arbo, loonadministratie e.d.). Op die vrijwaring waren wel wat uitzonderingen, maar je moest het wel erg bont maken om daar onder te vallen.
De DBA werkt en denkt heel anders: op het niveau van de klus zelf. Dus ook al laat je een klus doen door iemand die door alles, iedereen en z’n moeder als ondernemer wordt gezien, dan nog kan specifiek die klus toch een ‘arbeidsverhouding’ zijn. Dat is dus heel anders dan we onder de VAR gewend waren, hééél anders. Daar zit dus ook het risico voor de opdrachtgever: wat voorheen geen probleem was kan het nu ineens wel zijn. Misschien was het dat trouwens onder de VAR misschien ook wel zo, maar dat systeem werkte dus anders.
En nu?
Als eerste van belang: dit jaar (2016) is een overgangsjaar. De ‘oude’ VAR (ook als die uit 2015 stamt) kan nog even gebruikt worden en de Belastingdienst gaat in 2016 nog niets controleren (hebben ze beloofd).
Op veel plekken wordt geadviseerd om een contract te sluiten tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Moet dat? Nee, dat moet niet. Als er sprake is van een ‘normale’ en ‘ouderwetse’ opdrachtgever/opdrachtnemerrelatie is dat ook niet nodig, het blijft immers een klus die aan een ‘ondernemer’ is uitbesteed op een manier zoals dat hoort en altijd ging.
Cruciaal is dus vooral (maar niet uitsluitend) het in die relatie ontbreken van een ‘gezagsverhouding’ en dus de aanwezigheid van ‘zelfstandigheid’. En toen zou ik hier uit moeten leggen wat dat precies is: die ‘gezagsverhouding’, maar daarvoor is deze website te klein. Daar zijn hele bibliotheken over volgeschreven.
Wel een voorbeeldje: als jij als opdrachtgever de kennis niet hebt om te controleren of iemand de klus goed doet (denk aan het repareren van de vastgelopen computer) kan er geen gezag zijn: je kunt immers niet voorschijven hoe iemand dat moet doen. Je kunt natuurlijk wel beoordelen of het gelukt is en je kunt iets afspreken over wanneer het klaar is, maar dat is (wettelijk) geen ‘gezag’.
Contract
Is een contract dan altijd overbodig? Nee, zeker niet! Maar daar zit dan gelijk wel een probleem, want welk contract? De Belastingdienst heeft inmiddels een hele waslijst aan modelcontracten gepubliceerd (hier): algemene en beroeps specifieke. Het 1:1 overnemen van die modelcontracten kan zeker in de nodige gevallen, maar in andere gevallen (daar gaan we al) is dat levensgevaarlijk (nou ja, levensgevaarlijk: duur).
Daarnaast: zelfs het mooiste contract werkt niet als de feitelijke situatie afwijkt van wat er in het contract is afgesproken.
En dan nog: wil jij (en je klusser) vooraf absolute zekerheid moet je het contract vooraf door de Belastingdienst laten toetsen. Dat toetsen blijkt nu gemiddeld 10,8 weken te duren en die wachttijd gaat nog wel wat langer worden als iedereen contracten gaat brouwen en die voorleggen aan de Belastingdienst. En er worden nu al de nodige contracten afgekeurd (17% tot nu toe! 17%!).
De Belasting dienst heeft een ‘tool‘ het licht doen zien waaruit je als opdrachtgever wat handvaten kunt halen. Begin daar maar eens te kijken als je mogelijk problemen ziet aankomen. Gaan we daarna samen wel verder kijken hoe we deze beer weer terug het bos in kunnen krijgen….